იურისპრუდენცია ემყარება სამართლის ნორმებს და აქვს საკუთარი, განხორციელების უნიკალური გზა, დაყოფილი ორგვარად, მეთოდად - დისპოზიციურობა და იმპერატიულობა. როგორც წესი, სამოქალაქო სამართალი ხორციელდება შეხედულებისამებრ ფარგლებში, რაც საშუალებას აძლევს პირებს, საკუთარი შეხედულებისამებრ აირჩიონ საკუთარი უფლებები და დაცვის მეთოდები.
შეუძლებელია ურთიერთობების მოწესრიგება სამართლებრივი ნორმების გარეშე, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია ამის სწორი მეთოდის არჩევა - დისპოზიციური ან იმპერატიული. სამოქალაქო იურიდიული სფეროსთვის ხშირად გამოიყენება დისკრეცია, როგორც საქმეების, სადავო საკითხების, აგების, ტაქტიკის ფორმირების, დაცვის ხაზების ან ბრალდების განხილვის უფრო მარტივი ფორმა ან მეთოდი.
რა არის განწყობა
დისპოზიციურობის პრინციპი სამოქალაქო სამართალში შეიძლება გამოყენებულ იქნეს როგორც თავად პროცესის ობიექტზე, ისე მისი ჩატარების ერთ – ერთ საშუალებაზე - ბრალდებასა თუ დაცვაში. იურისპრუდენციაში, სამოქალაქო სამართლის ფარგლებში, კონცეფცია ახასიათებს დემოკრატიას, მონაწილეების ან სასამართლოების შესაძლებლობას იმოქმედონ თავიანთი არჩევანით, მათი მორალური ღირებულებების გათვალისწინებით, მაგრამ კანონმდებლობის ნორმების გათვალისწინებით. მარტივად რომ ვთქვათ, დისკრეცია იძლევა უფლებას
- ორმხრივ შეთანხმებას კონკრეტულ საკითხზე,
- განსაზღვროს პასუხისმგებლობის ხარისხი კონკრეტულ ქონებაზე,
- მიიღონ გადაწყვეტილება იმის შესახებ, თუ ვინ აიღებს ვალდებულებების მეტ-ნაკლებ ნაწილს.
განწყობილების მაგალითებად შეიძლება გამოყენებულ იქნას შემდეგი სიტუაციები - ვაჭრობა გამყიდველსა და მყიდველს შორის, ქონების დაყოფა ანდერძის გარეშე და სასამართლო განხილვა, ოჯახის ქონების გაყოფა განქორწინების შემთხვევაში თანხმობით და სამოქალაქო სამართლის დარეგულირების სხვა შეთანხმებები. იმპერატიულ-დისპოზიციური მეთოდი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როდესაც სასამართლო სხდომათა დარბაზში დაიდება მეგობრული ხელშეკრულება, მაგრამ ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე.
დისპოზიციური მოდელი სამოქალაქო სამართალში
სამართლებრივი ურთიერთობის მონაწილეთა გარკვეული იურიდიული თავისუფლების მინიჭება საშუალებას აძლევს მათ შეინარჩუნონ ურთიერთობა კანონის ფარგლებში. პირველად იურისპრუდენციის მსგავსი ტენდენცია ხაზგასმით აღინიშნა იურიდიულ პუბლიკაციებში ჯერ კიდევ XIX საუკუნეში, თუმცა იგი ფართოდ გამოიყენებოდა, როგორც სამოქალაქო იურისპრუდენციის მოდელი, ბევრად უფრო ადრე.
თანამედროვე დროში, სამოქალაქო იურიდიული დარგის ფარგლებში დისპოზიციურობა უფრო ფართო მასშტაბით გამოიყენება. ხელშეკრულების მხარეებს უფლება აქვთ დადონ ხელშეკრულება ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე, პროფესიონალი ადვოკატის ან ნოტარიუსის ჩართვის გარეშე. მაგალითად, შეგიძლიათ გამოიყენოთ ავტომობილის ყიდვისა და გაყიდვის პროცედურა, როდესაც გარიგების მხარეებს შორის დაიდება წერილობითი ხელშეკრულება, იურიდიული პირის მიერ დოკუმენტი არ არის დამოწმებული, მაგრამ მოქმედებს, როდესაც მანქანა რეგისტრირებულია საგზაო მოძრაობაში. პოლიციის მონაცემთა ბაზა.
ხშირად, დისპოზიციურობა იწვევს იმ ფაქტს, რომ სამოქალაქო უფლებები სრულად არ არის დაცული, მაგრამ გადაწყვეტილების შეცვლა აღარ შეიძლება. ამიტომ, ექსპერტები რეკომენდაციას იძლევიან ყველა იურიდიული საკითხის მოგვარებას ამ სფეროში პროფესიონალების მონაწილეობით. თავისუფლება და დემოკრატია კი უნდა მოწესრიგდეს, ფუნქციონირებდეს მხოლოდ კანონმდებლობის ფარგლებში და მისი კონტროლის ქვეშ.
