ამ სამეცნიერო სტატიაში განხილულია დასაქმებულის მიერ დამსაქმებლისათვის მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურების საქმის აღძვრისა და მომზადების თავისებურებები. ჩატარდა თანამედროვე კანონმდებლობის შესწავლა დასაქმებულისგან მატერიალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ, გაკეთდა შესაბამისი დასკვნები და განზოგადება.
ინსტრუქციები
Ნაბიჯი 1
ამ სტატიაში განვიხილავთ დასაქმებულის მიერ დამსაქმებლისათვის მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურების საქმის აღძვრისა და მომზადების სპეციფიკას.
დღეს, საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლის პირობებში, რუსეთის ცხოვრებამ განიცადა ღრმა სოციალურ-ეკონომიკური გარდაქმნები და ახლადშექმნილ დემოკრატიულ ინსტიტუტებს არ შეეძლოთ ემსახურებოდათ რუსეთის ფედერაციის, როგორც მატერიალური, ასევე პროცედურული კანონის ცვლილებებს.. ეს გარდაქმნები, ძირითადად, ორიენტირებულია საზოგადოების პოლიტიკური და ეკონომიკური საჭიროებების დაკმაყოფილებაზე. არც სოციალური საკითხები იყო უგულებელყოფილი. არსებულ საბაზრო პირობებში, კონფლიქტები ხშირად ჩნდება დამსაქმებლებსა და დასაქმებულებს შორის. ესენია: ხელფასების გადაუხდელობა, უკანონო გათავისუფლება, შრომითი ხელშეკრულების დადების პროცედურის დარღვევა და ა.შ.
შესასწავლი თემის აქტუალობა დღეს უდავოდ საკმაოდ მწვავედ დგას. ეს განპირობებულია დასაქმებულსა და დამსაქმებელს შორის შრომითი სამართლებრივი ურთიერთობების საკანონმდებლო რეგულირების არსებული მდგომარეობიდან და მისი გამოყენების პრაქტიკიდან გამომდინარე, რადგან იგი სრულად არ აკმაყოფილებს შრომითი ხასიათის სამართლებრივი ურთიერთობების მონაწილეთა დაცვის მოთხოვნებს. ამ ვითარებას მოწმობს დისკუსიები სხვადასხვა კონფერენციებზე, მრგვალი მაგიდები, საპარლამენტო მოსმენები და, რა თქმა უნდა, სასამართლო პრაქტიკა.
ნაბიჯი 2
ასე რომ, შრომით დავებს შორის განსაკუთრებული ადგილი უკავია დამსაქმებლის თანამშრომლის მიერ მატერიალური ზიანის ანაზღაურებასთან დაკავშირებულ საქმეებს. ეს გამოწვეულია მათი სპეციფიკიდან. ამგვარი დავების სწორად გადაწყვეტა დამოკიდებულია ამ კატეგორიის საქმეთა განხილვის თავისებურებების გათვალისწინებაზე. ამ მახასიათებლებს შეიცავს შრომის, სამოქალაქო და საპროცესო კანონმდებლობის ნორმები 1.
დამქირავებლის წინაშე დასაქმებულის მატერიალური პასუხისმგებლობის შესახებ საქმეების თავისებურებაა ის, რომ ისინი განიხილება უშუალოდ სასამართლოში, ხოლო სხვა შრომითი დავების მნიშვნელოვანი ნაწილი შეიძლება განიხილებოდეს შრომითი დავის კომისიაში.
დანიშნულ პრობლემებზე უფრო დეტალურ შესწავლაზე გადასვლისას უნდა აღინიშნოს, რომ იურისდიქციის საკითხი არის ერთ – ერთი მთავარი (საწყის ეტაპზე) სასამართლო განხილვა. მოსამსახურის მატერიალური პასუხისმგებლობის შესახებ საქმის იურისდიქციის განსაზღვრა გულისხმობს გადაწყვეტილებას, რომელ სასამართლოში განიხილება იგი. თუ ჩვენ მივმართავთ ზოგად იურისდიქციას, მაშინ ამ კატეგორიის საქმეებს განიხილავს მაგისტრატი. ტერიტორიული იურისდიქცია, ხელოვნების შესაბამისად. რუსეთის ფედერაციის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 28-ე მუხლი განისაზღვრება მოპასუხის საცხოვრებელი ადგილის მიხედვით 2. დამსაქმებელმა უნდა შეიტანოს სარჩელი მაგისტრატთან, რომელიც ემსახურება იმ საიტს, სადაც მოპასუხე მუდმივად ან უპირატესად ცხოვრობს.
გარდა ამისა, სასამართლოში წასვლისას მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ შემდეგი.
გარკვეული პირობების არსებობის შემთხვევაში, მოსამსახურის მიერ მატერიალური ზიანის ანაზღაურების შესახებ განცხადება არ შეიძლება გახდეს სასამართლო განხილვის საგანი. ამრიგად, რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 248-ე მუხლის თანახმად, ზიანის ანაზღაურება იმ ოდენობით, რომელიც არ აღემატება საშუალო თვიურ მოგებას, უნდა განხორციელდეს ხელფასიდან დაქვითვით. ბრძანება დამქირავებელს აცხადებს დამსაქმებლის მიერ არაუგვიანეს ერთი თვისა დასაქმებულის მიერ მიყენებული ზიანის საბოლოო დადგენიდან.აქედან გამომდინარეობს, რომ ამ ორი პირობის არსებობის შემთხვევაში, დამქირავებელს არ აქვს სასამართლოში სარჩელის მოთხოვნის უფლება 3.
ამრიგად, სასამართლო განიხილავს დამქირავებლის მოთხოვნებს დასაქმებულის მიმართ მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე, თუ: 1) დამსაქმებელმა ხელიდან გაუშვა ბრძანების გამოცხადების კანონით განსაზღვრული ვადა, როგორც ეს მითითებულია ზემოთ; 2) თანამშრომელი არ ეთანხმება ნებაყოფლობით აუნაზღაუროს ის ზიანი, რომელიც აღემატება მის ყოველთვიურ შემოსავალს; 3) დასაქმებულმა გამოხატა წერილობითი თანხმობა მატერიალური ზიანის ანაზღაურებაზე ნაწილობრივ ან სრულად გარკვეულ (მის მიერ მითითებულ) ვადებში და შემდეგ უარი თქვა ამ ვალდებულებებზე გათავისუფლებასთან დაკავშირებით, ანუ ამ შემთხვევაში არსებობს შეგროვების საფუძველი დავალიანების დავალიანება სასამართლოში … რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 392-ე მუხლით დადგენილია ერთწლიანი ვადა სასამართლოში მოსვლისთვის დასაქმებულის მიერ მიყენებული რეალური (მატერიალური) ზიანის ანაზღაურების საკითხზე 4. კანონით დადგენილ ვადებთან შესაბამისობის შემოწმებისას უნდა გავითვალისწინოთ, რომ პერიოდის დასაწყისი განისაზღვრება იმ დღის მომდევნო დღით, როდესაც ცნობილი გახდა დაზიანების ფაქტი. თუ დადგენილი ვადის დაკარგვის შემთხვევაში, მოპასუხე აწარმოებს დავას ხანდაზმულობის ვადის გამოყენების მიზნით, მაშინ დამსაქმებელს უფლება აქვს მიმართოს მათ აღდგენას. თუ მოსამართლემ ვადის დაკარგვის მიზეზები ცნო ძალადაკარგულად, იგი აღდგება. მაგალითად, დასაშვებად შეიძლება ჩაითვალოს შემოწმების ჩატარების აუცილებლობა დასაქმებულის მიერ მიყენებულ ზარალთან დაკავშირებით, ანუ როდესაც საჭიროა გამოძიების ჩატარება, აუდიტი და ა.შ.
შემდეგ, მოდით, ვისაუბროთ სარჩელის განცხადების შინაარსზე, რომელსაც გარკვეული მოთხოვნები ეკისრება. მის შინაარსში მითითებულია: მატერიალური ზიანის ოდენობა; გარემოებები, რომლებიც ემსახურებოდა თანამშრომლის მხრიდან უკანონო ქმედებას (უმოქმედობას), მიზეზობრივი კავშირი მის ქმედებებსა და მის შედეგად მიღებულ შედეგებს მატერიალური ზიანის სახით და ამ უკანასკნელის ბრალით; გარდა ამისა, უნდა არსებობდეს კონკრეტული მტკიცებულებების მითითება. განცხადებაში ასევე უნდა მიეთითოს მატერიალური პასუხისმგებლობის სახე (სრული ან შეზღუდული), თანხის ამოღება და მტკიცებულებები, რომლებზეც ემყარება დასკვნა ამოღებული თანხის ტიპისა და ოდენობის შესახებ. დამსაქმებელმა უნდა წარმოადგინოს შეგროვილი თანხის გაანგარიშება. გარდა ამისა, პროგრამა შეიცავს საკონტაქტო ნომრებს, ელ.ფოსტის მისამართებსა და სხვა ინფორმაციას, რომელიც მნიშვნელოვანია საქმის განხილვისთვის 5. რამდენიმე მოპასუხის წინააღმდეგ სარჩელის შეტანის შემთხვევაში, განცხადებაში უნდა მიეთითოს თითოეულით მიყენებული ზიანის გაანგარიშება. ასევე მითითებულია თითოეული რესპონდენტის მიერ ანაზღაურებადი ზიანის წილი. ვინაიდან განცხადებაში მოცემულია დანაშაულის არგუმენტები, ისინი უნდა დასტურდებოდეს სამუშაოს აღწერილობით, თანამშრომლების განმარტებით, მემორანდუმით, ბუღალტრული აღრიცხვით, აუდიტის დასკვნით, სისხლისსამართლებრივი დევნის ბრძანებით და ა.შ. ცნობას თან ერთვის მისი ხელფასის შესახებ. დაინტერესებული მხარის თხოვნით, მოსამართლეს შეუძლია მოითხოვოს დოკუმენტები მოპასუხის ოჯახის წევრების ხელფასების შესახებ ცნობების ან ქონებრივი ობიექტების შესახებ ინფორმაციის სახით. რუსეთის ფედერაციის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 98-ე მუხლის თანახმად, დასაქმებულისგან ანაზღაურდება სახელმწიფო ბაჟის ოდენობა, რომელიც გადაიხადა დამსაქმებელმა სასამართლოში საჩივრის შეტანისას, თუ იგი დაკმაყოფილდა. თუ დამსაქმებელი სარჩელის შეტანისას გათავისუფლდა სახელმწიფო ბაჟის გადახდისაგან, მაშინ იგი გროვდება მოპასუხისაგან, როგორც სახელმწიფო შემოსავალი. მაგალითად, სასამართლო პრაქტიკაა, როდესაც სარჩელი შეტანილია სისხლის სამართლის საქმეზე და სასამართლოს განაჩენით, ეს მოთხოვნა დაკმაყოფილებულია.
შემდეგ, მოდით მივმართოთ იმ ტიპურ შეცდომებს, რომლებიც სასამართლო პრაქტიკის საფუძველზე შეიქმნა და ჩადენის შემთხვევაში შეუძლებელია დასაქმებულისგან მატერიალური ზიანის ანაზღაურება 7.
პირველი შეცდომა: ფინანსურად პასუხისმგებელ პირთან სრული ფინანსური პასუხისმგებლობის შესახებ შეთანხმების არარსებობა.ამრიგად, მოსამსახურისგან მატერიალური ზარალის სრულად ანაზღაურების წინაპირობაა მითითებული ხელშეკრულების არსებობა, და თუ ის არ არსებობს, მატერიალური ზიანის ანაზღაურება შესაძლებელია თანამშრომლისგან მხოლოდ საშუალო შემოსავლის ოდენობით, რომელიც მოცემულია რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 241-ე მუხლი. ამ შემთხვევაში მაგალითია სასამართლოს შემდეგი გადაწყვეტილება. ინდივიდუალურმა მეწარმემ ბ.-მ სასამართლოს მიმართა, მაღაზიის თანაშემწეებისგან დ.-ს და ვ-სგან მატერიალური ზიანის ანაზღაურების მიზნით, რაც მათ მიერ სამუშაო მოვალეობის შესრულების დროს იყო გამოწვეული. მან განმარტა, რომ ამ მუშებს მასთან აქვთ შრომითი ურთიერთობა, მაგრამ მათ არ აქვთ გაფორმებული ხელშეკრულება არც სრული ფინანსური პასუხისმგებლობის, არც მინდობილ საქონელსა და მატერიალურ ფასეულობებზე პასუხისმგებლობის შესახებ. ინვენტარიზაციის შემდეგ დ.-ს და ვ-ს დეფიციტი ჰქონდათ 29 765 რუბლის ოდენობით. მან სთხოვა D.- ს და V.- სგან დაზიანებული თანხის ერთობლივად და ერთდროულად აღდგენას. სასამართლომ არ დააკმაყოფილა სარჩელი იმ მოტივით, რომ არ იყო შეთანხმებული მიყენებული ზიანისათვის სრული პასუხისმგებლობის შესახებ და, ამ მხრივ, გადაწყვეტილება უნდა ემყარებოდეს რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 241-ე მუხლის დებულებებს 8.
შეცდომა მეორე: დამსაქმებელი ითხოვს მატერიალური ზიანის ანაზღაურებას სრულად, ხოლო თანამშრომელი არ არის ფინანსურად პასუხისმგებელი პირი. სრულად მატერიალური პასუხისმგებლობა დაწესებულია მხოლოდ იმ შემთხვევებში, რომლებიც გათვალისწინებულია რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსით. 18 წლამდე ასაკის კატეგორიის თანამშრომლებს ეკისრებათ ეს პასუხისმგებლობა მხოლოდ განზრახ დაზიანების შემთხვევაში, ალკოჰოლური, ნარკოტიკული ან სხვა ტოქსიკური ინტოქსიკაციის პირობებში დაზიანების შემთხვევაში და ადმინისტრაციული სამართალდარღვევით ან დანაშაულით მიყენებული ზიანისთვის (242-ე მუხლი) რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსი).
შეცდომა სამი: ამჟამინდელი კოლექტიური ფინანსური პასუხისმგებლობით, დამსაქმებელი მხოლოდ ერთი ადამიანისგან მოითხოვს ზიანის ანაზღაურებას. რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 245-ე მუხლი ითვალისწინებს ხელშეკრულების დადების შესაძლებლობას ზიანის ანაზღაურებაზე სრულად, თუ შეუძლებელია თითოეული თანამშრომლის პასუხისმგებლობის ცალკე განსაზღვრა. ამგვარი პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების მიზნით, კოლექტივის წევრმა უნდა დაამტკიცოს თავისი უდანაშაულობა.
შეცდომა მეოთხე: დამსაქმებელი არ უზრუნველყოფს მატერიალური ფასეულობების სწორად შენახვას, რომელიც მის თანამშრომელს დაევალა. რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 239-ე მუხლი ადგენს დებულებას, რომლის თანახმად, ამ შემთხვევაში მატერიალური პასუხისმგებლობის გამომრიცხავი გარემოება არის დამქირავებლის მიერ მატერიალური აქტივების სწორად შენახვის უზრუნველყოფა, რომელიც მან დაავალა დასაქმებულს.
მეხუთე შეცდომა: დამსაქმებელმა ვერ დაადასტურა მიყენებული ზიანის ოდენობა. ეს ვალდებულება გათვალისწინებულია რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 247-ე მუხლში. სარჩელი შეიძლება არ დაკმაყოფილდეს, თუ არ არსებობს მტკიცებულება მიყენებული ზიანის ოდენობის შესახებ და თუ ზიანის კონკრეტული ოდენობის დადგენის წესი გაუმართავია. შეცდომა ექვსი: დამქირავებელი ითხოვს დასაქმებულისგან ზიანის ანაზღაურებას იმ გარემოებებში, რომლებიც არ წარმოადგენს მის ფინანსურ პასუხისმგებლობას. რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 239-ე მუხლი ადგენს გარემოებებს, რომლის დროსაც გამოირიცხება დასაქმებულის მატერიალური პასუხისმგებლობა. ესენია: ფორსმაჟორი, ნორმალური ეკონომიკური რისკი, უკიდურესი აუცილებლობა ან აუცილებელი დაცვა, დამსაქმებლის მიერ ვერ უზრუნველყოფს თანამშრომლისათვის მინდობილი მატერიალური ფასეულობების სწორად შენახვას (განხილულია მეოთხე შეცდომაში). მეშვიდე შეცდომა: დამსაქმებელმა დასაქმებულს აკისრა ფინანსური პასუხისმგებლობა დანაშაულებრივი ზიანის მიყენების გამო, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენის არარსებობის გამო. ასე რომ, რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 243-ე მუხლის მე -5 პუნქტის თანახმად, სისხლისსამართლებრივი ქმედებების განხორციელებისას ზიანის ანაზღაურებაზე პასუხისმგებლობა დაეკისრა თანამშრომელს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენით.
შეცდომა მერვე: დამსაქმებელი ითხოვს ზარალს, რომელიც აღემატება რეალურ ზიანს.რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 246-ე მუხლი ადგენს ზარალის ოდენობას ფაქტობრივი ზარალის საფუძველზე, რომელიც დაანგარიშებულია ზარალის დროს მოქმედი საბაზრო ფასებიდან, მაგრამ არანაკლებ ქონების ღირებულების, ვიდრე სააღრიცხვო მონაცემები. ამ ქონების გაუარესების ხარისხის გათვალისწინებით.
შეცდომა მეცხრე: დამსაქმებელი აგროვებს ზედმეტად გადახდილ ხელფასს იმ შემთხვევაში, თუ მას ასეთი უფლება არ მიენიჭება (რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 137-ე მუხლი). ამ მუხლის თანახმად, ასეთი თანხის ანაზღაურება შესაძლებელია შემდეგ შემთხვევებში: ხელფასის წინააღმდეგ გაცემული აუნაზღაურებელი ავანსის ანაზღაურებისას; წინასწარი თანხის დაფარვის მიზნით, რომელიც არ დაბრუნებულა ან არ იქნა გამოყენებული დროულად და რომელიც გაიცა მივლინების ან სხვა ადგილას სამუშაოდ გადაყვანის დაკავშირებით; თანხის დასაბრუნებლად, რომელიც ზედმეტად გადაიხადეს თანამშრომელს ბუღალტრული შეცდომების დაშვების ან შრომითი სტანდარტების შეუსაბამობაში დასაქმებულის ბრალეულობის აღიარების გამო; იმ წლის ბოლომდე დასაქმებულის გათავისუფლების შემთხვევაში, რომლისთვისაც მან უკვე მიიღო ყოველწლიური ანაზღაურებადი შვებულება და დაუმუშავებელი შვებულების დღეები.
შეცდომა ათი: დამსაქმებელი ითხოვს ზარალის ანაზღაურება ხანდაზმულობის ვადის ამოწურვისთანავე. რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსის 248-ე მუხლის თანახმად, ბრძანება უნდა გაკეთდეს დამსაქმებლის მიერ დასაქმებულის მიერ მიყენებული ზიანის ოდენობის საბოლოო დადგენის დღიდან ერთი თვის განმავლობაში.
ამ მუხლში ნათქვამის საფუძველზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ დასაქმებულსა და დამსაქმებელს შორის დადებული შრომითი ხელშეკრულების ფარგლებში შეიძლება წარმოიშვას ქონებრივი ურთიერთობა, რომელშიც თანამშრომელი ვალდებული იქნება გადამხდელი გადაუხადოს გარკვეული თანხა. ამ სტატიაში განხილულია როგორც დასაქმებულის მიერ დამქირავებლისთვის მიყენებული მატერიალური ზიანის ანაზღაურების საქმის აღძვრისა და მომზადების თავისებურებები და ამ კატეგორიის შემთხვევებში დაშვებული ათი ტიპიური შეცდომა. სასამართლო პრაქტიკაში, შრომითი კონფლიქტების განხილვის საქმეები განსაკუთრებული სირთულის კატეგორიას განეკუთვნება. ეს განპირობებულია ამ საქმეების რეალური შემადგენლობის სირთულიდან, მტკიცებულებათა არათანმიმდევრულობით, კანონის ნორმების გამოყენების ბუნდოვანებით. ამ კატეგორიის საქმეების განსახილველად მომზადებისას მშვიდობის სამართლიანობამ უნდა გამოიძიოს ზარალის წარმოშობის მიზეზები და პირობები 9. კანონის დარღვევის შემთხვევაში სასამართლო გამოაქვს სპეციალური განჩინება, რომლის მიხედვითაც საჭიროა ზომების მიღება გამოვლენილი ხარვეზების აღმოსაფხვრელად. რაც შეეხება დამქირავებლის მიერ დამქირავებლის მიერ ზიანის ანაზღაურების საქმეების მომზადებისა და განხილვის პროცესს, სამწუხაროდ, უნდა აღინიშნოს, რომ დღეს ინდივიდუალური და კოლექტიური განხილვის ინდივიდუალური ნორმების აშკარა ხარვეზები არსებობს. შრომითი დავები 10. იურიდიული თეორიის ნაკლოვანებები გავლენას ახდენს სამართალდამცავი ორგანოების პრაქტიკაზე და, არსებულ ვითარებაში, მრავალი საკითხი ღრმა თეორიულ გაგებას უნდა დაექვემდებაროს.
ნაბიჯი 3
რუსეთის შრომის სამართლის კურსი: ტომი 1: ზოგადი ნაწილი: სახელმძღვანელო უნივერსიტეტებისთვის / რედ. ე.ბ.ხოხლოვა. - SPb.: პეტერბურგის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 1996. - 356 წ.
"რუსეთის ფედერაციის სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი" 2002 წლის 14 ნოემბრის N 138-FZ (შესწორებულია 2013 წლის 28 დეკემბერს)
კომენტარი რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსზე. -2 გამოცემა, გამოცემა, დამატება. და შესწორებული / Resp. რედ. პროფ. Კი. ორლოვსკი. - M: INFA-M, 2011. - 985 წ.
"რუსეთის ფედერაციის შრომის კოდექსი" 30.012.2001 N 197-FZ (შესწორებული 2014-02-04), (შესწორებული და დამატებული, ძალაში შევიდა ძალაში 2014-13-04)
მავრინი, ს.პ. რუსეთის შრომის სამართალი: სახელმძღვანელო უნივერსიტეტებისთვის. / ს.პ. მარვინი, ე.ბ. ხოხოლოვი. - მ.: იურისტი, 2002 წ. - 345 წ.
