თუ ორმა ხულიგნამ გადაწყვიტა გაზომოდა მათი ძალა და საბრძოლო თვისებები ქუჩაში და ერთი დაშავდა, მათ მოუწევთ რეგულარულ სასამართლოში მისვლა. ალბათ ხელჩაკიდებულიც კი. თუ ორ ადამიანს არ შეუძლია თანაბრად გაინაწილოს საყოფაცხოვრებო ნივთები, მათ ელიან მაგისტრატურის სასამართლოში. და თუ იგივე ორი, რომლებიც სხვადასხვა საწარმოს წარმომადგენლები არიან, გაცილებით მასშტაბურად ანაწილებენ ქონებას, მაშინ მათ პირდაპირი გზა აქვთ არბიტრისკენ. ან - საარბიტრაჟო განხილვაში.
მოგესალმებით საფრანგეთიდან
ჩვენს თანამედროვეებს საარბიტრაჟო წარმოდგენა ვალი აქვთ ფრანგებისათვის. ეს იყო მათი ტერმინი”სამართლიანი გადაწყვეტილება” (ფრანგულად ჰგავს Arbitrag), რომელიც გამოიყენებოდა დავების გადაწყვეტისას და გახდა მრავალი საარბიტრაჟო სასამართლოს ძირითადი საფუძველი. 21-ე საუკუნეში მცხოვრები ადამიანების გაგებით, არბიტრაჟი არის იურიდიული ორგანიზაცია, რომელიც განიხილავს ეკონომიკურ და სხვა კომერციულ დავებს კერძო მეწარმეებსა და იურიდიულ პირებს შორის. ისინი დაკავშირებულია მხოლოდ ბიზნესის კეთებასთან. მაგალითად, როდესაც ბანკი ან ქარხანა გაკოტრებულად გამოცხადდა.
მარტივად რომ ვთქვათ, საარბიტრაჟო ტრიბუნალისა და მისი მოსამართლეების ძირითადი ფუნქციაა დეტალურად განიხილონ და მიიღონ საარბიტრაჟო გადაწყვეტილება დავის შესახებ სამ კატეგორიულ კლიენტზე: კერძო მეწარმეებს, იურიდიულ პირებსა და სახელმწიფო უწყებებს შორის (მაგალითად, საგადასახადო ინსპექციები ან საბაჟო). ზოგადი წესების ერთადერთი გამონაკლისი არის ის, რომ საარბიტრაჟო არ ერიდება რიგითი ადამიანების საქმეების განხილვას, რომლებსაც სურთ გაკოტრება გამოაცხადონ. არც ისე დიდი ხნის წინ, კერძო გაკოტრება არც ისე მოდური გახდა, როგორც საჭიროა. განსაკუთრებით საბანკო და იპოთეკური სესხის გაცემის ინსტიტუტების გაჩენის შემდეგ.
საარბიტრაჟო კომპეტენცია ასევე მოიცავს დავებს აქციონერებსა და სხვადასხვა შპს – ს და OJSC– ს მონაწილეებს შორის. უფრო მეტიც, როგორც ერთმანეთთან, ასევე თავიანთ კომპანიებთან ერთად ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა დივიდენდების გადახდა ან აქციების შეძენა. აგრეთვე იმ მოქალაქეთა და კოლექტივების პრეტენზიების განხილვა, რომლებმაც მიიღეს გაუმართლებელი, მათი აზრით, უარი თქვეს კერძო ბიზნესმენებად ან ორგანიზაციებად დარეგისტრირებაზე.
სასამართლო, მაგრამ არა იგივე
ისინი, ვინც არბიტრაჟს ჩვეულებრივი სასამართლოს ავტორიტარულ-რეპრესიულ სახედ მიიჩნევს, ძალიან ცდებიან. აქ არ არის ხელბორკილი ბარები, არც პოლიციელი, ყველაფერი წყდება მხოლოდ მშვიდობიანი და ჰუმანური გზით. ამ პროცესების მთავარი მონაწილეები, როგორც წესი, არ არიან თავად მხარეები ან პროკურორი, არა საწარმოების ხელმძღვანელები, რომლებიც ხშირად დარბაზში კი არ მოდიან, არამედ მათი ადვოკატები ან სპეციალურად დაქირავებული ბიზნესმენები.
საარბიტრაჟო და სხვა სასამართლოებს შორის არსებულ მთავარ განსხვავებებს შორის დასაშვებია განხილვის გაცილებით მოკლე ვადებების გამოყოფა; ბრძანების რეგულირება რუსეთის ფედერაციის საარბიტრაჟო საპროცესო კოდექსით; მოთხოვნების ფორმალიზაცია; საკუთარი საქმის დამტკიცების სპეციალური და სპეციალური პროცედურა; სამართალწარმოების ერთგვაროვნება დავაში მსგავსებად აღიარებულ დავებზე.
საარბიტრაჟო, როგორც საქმიანობა
არბიტრაჟს მეორე მნიშვნელობა აქვს. მას ხალხსა თუ ორგანიზაციებს შორის დავების დარეგულირების ძალიან მეთოდს უწოდებენ. მაგალითად, სპორტი. მისი გულისთვისაა, რომ დავის ოფიციალურ სამსახურს მიმართავენ არა სასამართლოებს, არამედ კერძო პირებს ან არჩეულ არბიტრებს. ამ უკანასკნელებს, სხვათა შორის, ერთ დროს არბიტრებს უწოდებდნენ.
სხვათა შორის, არბიტრაჟს ასევე უწოდებენ ფინანსების არა სპეკულაციურ ლოგისტიკას ერთი სავალუტო ბაზრიდან მეორეში. მისი მთავარი მიზანია მოგება მიიღოს გაცვლითი კურსის, პროცენტის ან სამომხმარებლო ფასების სხვაობიდან.
